حد سود و حد ضرر چیست؟

در بازارهای مالی فرار از ضرر تقریبا غیرممکن است. اما شما می‌توانید با استفاده از استراتژی مناسب فارکس، تحلیل تکنیکال و دنبال کردن اخبار، ریسک را به حداقل برسانید. یکی از استراتژی‌هایی که معامله‌گران حرفه‌ای همواره به آن پایبند هستند، حد سود و حد ضرر است. در حقیقت مهمترین مساله برای افراد حرفه‌ای، متوقف کردن و خروج به موقع از موقعیت‌های زیان‌ده و جلوگیری از ضرر بیشتر است.

مهمترین وظیفه یک معامله‌گر در بازارهای مالی، حفظ سرمایه و مدیریت آن است. به همین خاطر خروج به موقع از معاملات زیان‌ده نقش بسیار مهمی دارد. یعنی یک معامله‌گر باید بداند چه زمانی وارد معامله شده و چه از زمانی از آن خارج شود. استراتژی حد ضرر یا Stop Loss برای همین مواقع طراحی شده و هدف اصلی آن پیشگیری از وارد شدن خسارت به سرمایه‌گذار است. حال فرقی نمی‌کند بازار ارز دیجیتال یا فارکس یا بورس باشد.

هدف اصلی از تعیین حد سود و ضرر معمولا به خاطر جلوگیری از طمع معامله‌گرها بوده و در حالت کلی سه کاربرد اصلی دارد.

• تعیین زمان مناسب برای ورود به معاملات
• تعیین میزان سود در معامله
• مشخص کردن زمان مناسب برای خروج از معامله برای جلوگیری از ضرر بیشتر

این استراتژی یک چهارچوب کلی در اختیار معامله‌گر قرار می‌دهد تا خطاها و احساسات انسانی باعث خراب شدن معامله نشود. مهمترین نکته در استراتژی حد سود و حد ضرر پایبند بودن و عمل کردن به آن تحت هر شرایطی است.

حد ضرر معمولا برای افرادی کاربرد دارد که با دیدگاه کوتاه‌مدت و میان‌مدت وارد بازارهای مالی شده‌اند. همچنین بهتر است بدانید این افراد غالبا بر اساس تحلیل تکنیکال، حد ضرر را مشخص می‌کنند. در این نوشته قصد داریم مفهوم حد ضرر یا Stop Loss چیست را به طور کامل بررسی کنیم تا از این استراتژی در معاملات خود استفاده کنید.

حد ضرر (Stop Loss) چیست و چه کاربردی دارد؟

حد ضرر به قیمتی گفته می‌شود که معامله‌گر یا سرمایه‌گذار، معامله را در آن قیمت بسته و سرمایه خود را از ضرر بیشتر حفظ کند. به عنوان مثال شخصی یک سهم را در قیمت 300 تومان خریده است. سپس با توجه به تحلیل‌هایی که بر روی این سهم انجام داده، حد ضرر را روی 240 تومان تعیین می‌کند. حال اگر قیمت سهم حالت نزولی پیدا کرده و به 240 تومان برسد، معامله‌گر آن سهم را خواهد فروخت. چرا که در غیر اینصورت درصد بیشتری از دارایی‌اش را از دست خواهد داد.

بنابراین Stop Loss ابزاری برای محدود کردن ضرر در معامله بوده و به نوعی جلوی از بین رفتن سود معاملات را می‌گیرد. اگر از فعالان بازار سرمایه باشید، حتما با مدیریت سرمایه آشنا هستند. یکی از مهمترین اصول در مدیریت سرمایه، جلوگیری از ضرر مالی زیاد است. پس تعیین حد ضرر برای هر معامله‌ای لازم و ضروری است.

در واقع، امکان اشتباه در تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌های همه معامله‌گران وجود دارد. پس همانطور که برای ورود به بازار، استراتژی‌های مختلفی را در نظر می‌گیریم. باید برای خروج نیز استراتژی مناسبی داشته باشیم. البته لازم به ذکر است، تعیین حد ضرر نیز باید بر اساس استراتژی باشد نه حدس و گمان.

علاوه بر موارد بالا، اصلی‌ترین کاری که بعد از تعیین استاپ لاس باید انجام دهیم، پایبندی به آن است. یعنی اگر معامله ما وارد به حد ضرر رسید، بلافاصله از معامله خارج شده و هیچ توجهی به احساساتمان نخواهیم کرد.

آشنایی با انواع مختلف حد ضرر

حد ضرر انواع مختلفی دارد که با توجه به شرایط بازار امکان تغییر آن وجود دارد. در ادامه هر کدام از انواع آن را توضیح خواهیم داد.

حد ضرر ثابت

در این نوع از حد ضرر، معامله‌گر یک درصد ثابت را در نظر گرفته و در صورت رسیدن قیمت به آن، از معامله خارج خواهد شد. به عنوان مثال اگر شخصی یک سهم را در قیمت 1500 تومان خریده، می‌تواند حد ضرر را 10 درصد در نظر بگیرد. یعنی زمانی که قیمت سهم 10 درصد کاهش پیدا کند، آن شخص سهم را خواهد فروخت.

مقدار دقیق حد ضرر نیز بستگی به استراتژی و میزان ریسک‌پذیری معامله‌گر دارد. یک فرد ممکن است حد ضرر را 5 درصد و شخصی دیگر آن را 15 درصد در نظر بگیرد.

حد ضرر متحرک

فرض کنید شما یک سهمی را خریده‌اید و قیمت آن مدام در حال افزایش است. در این شرایط باید استراتژی خود را تغییر داده و در تعیین حد ضرر بازنگری کنید. یعنی با افزایش قیمت سهم، شما هم حد ضرر را بالا ببرید. به عنوان مثال شما سهم را در قیمت 3200 خریده و حد ضرر را 3000 تومان تعیین کرده‌اید. اما قیمت سهم الان به 4000 تومان رسیده است. در این شرایط می‌توانید حد ضرر را تغییر داده و مثلا روی 3700 تومان تنظیم کنید.

در اصطلاح به این نوع از حد ضرر، حد ضرر متحرک یا Trailing Stop Loss گفته می‌شود.

حد ضرر بر اساس زمان

برخی از معامله‌گران فارکس به صورت زمانی معامله می‌کنند. یعنی به جای استفاده از قیمت، زمان را ملاک قرار می‌دهند. به عنوان مثال یک اسکالپر می‌تواند پایان روز معاملاتی را ملاک خروج از معامله قرار داده و در آن هنگام از معامله خارج شود؛ فرقی هم ندارد سود کرده باشد یا ضرر. البته زمان دقیق را، استراتژی معامله‌گر تعیین می‌کند.

حد ضرر بر اساس پارامترهای موجود در تحلیل تکنیکال

عده‌ای Stop Loss را به شیوه‌ای دیگر یعنی با استفاده از پارامترهای تحلیل تکنیکال تعیین می‌کنند. به این صورت که اگر سهم در حال واکنش به یک حمایت است، حد ضرر را شکستن حمایت قرار می‌دهد. چرا که معمولا با شکست حمایت، قیمت‌ها روند نزولی داشته و اگر فرد از معامله خارج نشود، ضرر زیادی را تجربه خواهد کرد. برای تعیین مقاومت و حمایت می‌توان از اندیکاتورهای پارابولیک سار، RSI و… استفاده کرد.

تعیین حد ضرر بر اساس آخرین سقف و کف قیمت

در نمودارهای معاملاتی، نقاطی که قیمت در آن‌ها تغییر روند داده، بهترین نقاط برای تعیین حد ضرر است. استفاده از این روش بسیار ساده بوده و می‌توان از آن، هم در معامله فروش و هم در معامله خرید استفاده کرد.

تعیین حد ضرر با استفاده از اندیکاتور میانگین متحرک

اندیکاتور Moving Average با توجه به حرکت قیمت در بازار، سطوح حمایت و مقاومت را مشخص می‌کند. یکی دیگر از روش‌های تعیین حد ضرر، استفاده از این اندیکاتور است. برای تعیین دقیق حد ضرر با این اندیکاتور می‌توانید از تایم فریم‌های مختلف مثل 20، 50، 100 و 200 روزه استفاده کنید.

البته از آنجایی که میانگین متحرک با تغییر قیمت جابه‌جا می‌شود، به همین خاطر باید مدام حد ضرر را نیز تغییر دهید.

عوامل تاثیر گذار در حد ضرر

سوالی که افراد زیادی با آن مواجه هستند، تعیین میزان حد ضرر است. یعنی حد ضرر را چه عددی در نظر بگیریم؛ 5، 10 یا 15 درصد؟ عوامل زیادی در تعیین حد ضرر تاثیر دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به ریسک معامله‌گر، افق زمانی سرمایه‌گذاری، ابزارهای تکنیکال، حمایت‌ها و مقاومت‌ها اشاره کرد. در حالت کلی حد ضرر نباید بیشتر از 10 درصد مبلغ خرید باشد. البته استراتژی معاملاتی و میزان ریسک‌پذیری شما در تعیین این عدد نقش بسزایی دارد.

نکات مهم در تعیین حد ضرر

• اگر مقاومت یک سهم شکسته شد و قیمت آن افزایش یافت، حد ضرر را در محدوده شکسته شده تعیین کنید.
• در معاملات بلندمدت، حد ضرر را در محدوده حمایتی معتبر قرار دهید.
• در معاملات کوتاه مدت، حد ضرر را در محدوده حمایت با موج نزولی تعیین کنید.
• حد ضرر را به هیچ عنوان در نزدیکی قیمت خریداری شده قرار ندهید. چرا که اگر نوسانات بازار زیاد باشد، خیلی زود از بازار خارج می‌شوید.
• همچنین حد ضرر را در فاصله زیاد از قیمت خریداری شده تعیین نکنید. زیرا باعث افزایش ضرر شما خواهد شد.
• به حد ضرر پایبند بوده و به هیچ عنوان آن را تغییر ندهید.

استراتژی حد ضرر در بازارهای مالی اهمیت ویژه‌ای دارد. چرا هدف اصلی آن جلوگیری از ضرر و زیان شما است.

تعیین حد ضرر چه فوایدی دارد؟

Stop Loss باعث می‌شود تصمیمات احساسی نگرفته و بر اساس استراتژی و تحلیل‌ها، فروش سهم را انجام دهید. وقتی یک سهم وارد ضرر می‌شود، عده‌ای به امید اینکه یک روز سهم برمی‌گردد از فروش آن خودداری می‌کنند. اما با تعیین حد ضرر، این اتفاق نیفتاده و در زمان مناسب از معامله خارج می‌شوید.

یک معامله‌گر علاوه بر داشتن مهارت در کسب سود، باید در مدیریت سرمایه و مدیریت ریسک نیز مهارت کافی داشته باشد. یعنی جلوگیری از ضرر به همان اندازه کسب سود اهمیت دارد. چرا که در صورت از دست دادن سرمایه، استرس و فشار عصبی معامله‌گر زیاد شده و نمی‌تواند تصمیمات بهتری بگیرد.

وقتی قیمت‌های یک سهم روند افزایش پیدا می‌کند، ما نیز حد ضرر را جابه‌جا می‌کنیم. اینکار باعث می‌شود در صورت برگشت روند، نه تنها ضرر نکنیم، بلکه سود به دست آمده نیز حفظ شود.

حد ضرر چه معایبی دارد؟

حد ضرر با وجود داشتن مزایای زیاد، معایبی هم دارد که برخی از آن‌ها عبارتند از:

• مهمترین عیب حد ضرر این است که اگر نوسان کوتاه مدت در سهم رخ دهد، باعث فعال شدن حد ضرر شده و شما را وادار به فروش خواهد کرد.
• سطح و میزان حد ضرر قانون مشخصی ندارد و هر معامله‌گر سبک مخصوص به خود را دارد.
• در بازارهای دارای محدوده دامنه نوسان، معامله‌گرها معمولا به حد ضرر پایبند نیستند. به عنوان مثال فرض کنید حد ضرر شما برای یک سهم 3200 تومان است. اما در هنگام وارد شدن سهم به حد ضرر، می‌بینید که صف فروش در قیمت 3150 تومان تشکیل شده است. در این حالت ممکن است روزها نتوانید سهم خود را بفروشید. یا حتی مجبور شوید سهم را در قیمتی خیلی پایین‌تر از حد ضرر بفروشید.

حد سود (Take Profit) چیست؟

هیچ معامله‌ای در بازار فارکس همیشه روند صعودی نداشته و روند آن بعد از مدتی تغییر خواهد کرد. تعیین حد سود به شما کمک می‌کند در چنین مواقعی ضرر نکنید. چرا که کم شدن سود نیز خود یک نوع ضرر محسوب می‌شود. با قرار دادن حد سود، در زمان مناسب از معامله خارج شده و سود خود را تثبیت خواهید کرد. پس با پایبند بودن به حد ضرر و حد سود، می‌توان از تصمیمات احساسی و طمع دوری کرد.

نحوه تعیین حد سود

تعیین Take Profit قانون مشخصی ندارد و هر شخص با توجه به استراتژی مورد استفاده، حد سود متفاوتی دارد. به همین خاطر، حد سود معامله‌گرانی که از تحلیل تکنیکال استفاده می‌کنند، با تریدرهایی که از تحلیل بنیادی استفاده می کنندمتفاوت است. چرا که در تحلیل تکنیکال، نمودارها و روندها حد سود را مشخص کرده ولی در تحلیل بنیادی، ارزش ذاتی سهم حد سود را تعیین می‌کند.

در هر حال، فرض کنید با استفاده از روش‌های تحلیلی، ارزش یک سهم را 3200 تومان تخمین زده‌‌اید. اما این سهم در هم اکنون با قیمت 2800 تومان در حال معامله است. پس می‌توانید حد سود خود را 3200 تعیین کرده و وارد معامله این سهم شوید.

نسبت ریسک به ریوارد (Risk/Reward) چه ارتباطی با حد سود و ضرر دارد؟

هدف همه معامله‌گرها در هر معامله‌ای، کسب بیشترین سود و از دست دادن کمترین سرمایه است. این افراد برای محاسبه میزان سود و زیان از نسبت ریسک به ریوارد استفاده می‌کنند. این فرمول، میزان ضرر احتمالی در مقابل سود احتمالی را محاسبه کرده و نقش بسیار مهمی در تعیین استراتژی معاملاتی دارد.

برای درک بهتر، فرض کنید در یک باغ وحش از شما می‌خواهند در ازای دریافت 5 میلیون وارد قفس پرنده‌ها شده و به آن‌ها غذا دهید. از آنجایی که ریسک اینکار فقط برخورد قانونی با شماست، به احتمال زیاد وارد قفس خواهید شد. اما اگر از شما بخواهند در ازای دریافت 20 میلیون وارد قفس شیرها شوید، قضیه فرق خواهد کرد. چرا که اینکار علاوه بر برخورد قانونی، خطر جانی نیز دارد. حال شما حاضر هستید به شیرها غذا دهید؟

ریسک به ریوارد نیز مشابه همین قضیه است. یعنی شما نسبت سود و زیان را باهم مقایسه کرده و بعد تصمیم می‌گیرید. اگر فرد ریسک‌پذیری باشید، وارد قفس شیرها می‌شوید و اگر فرد ریسک‌پذیری نباشید، قفس پرنده‌ها را ترجیح خواهید داد.

البته این نسبت به تنهایی ملاک معاملات نبوده و یک پیش‌بینی احتمالی از تعدادی پارامتر است. در واقع نسبت ریسک به ریوارد بیشتر برای اولویت‌بندی موقعیت‌های معاملاتی استفاده می‌شود.

نحوه تعیین نسبت ریسک به ریوارد

برای تعیین ریسک به ریوارد ابتدا باید حد سود و حد ضرر را مشخص نمایید. پس از تعیین حد سود و حد ضرر، با روش زیر می‌توانید  مقدار ریسک و ریوارد را به دست آورید.

• ریسک: قیمت خرید منهای حد ضرر
• ریوارد: حد سود منهای قیمت خرید

فرض کنید شما یک سهم را در قیمت 520 تومان خریده‌اید. سپس حد ضرر را روی عدد 480 و حد سود را روی 720 تومان در نظر می‌گیرید. در این حالت ریسک 40 و ریوارد 200 تومان خواهد بود. اگر مقدار ریسک را به ریوارد تقسیم کرده و آن را در عدد 100 ضرب کنید، نسبت ریسک به ریوارد به دست خواهد آمد. در مثال ما این میزان برابر با 20 درصد خواهد بود.

مزایا و معایب حد سود و حد ضرر

1. اولین مزیت حد سود و ضرر این است که معامله‌گر نیازی به بررسی شبانه‌روزی بازار ندارد. چرا که قیمت‌ها به صورت دائمی در حال تغییر بوده و خستگی، خطاهای انسانی، شلوغی‌های ناگهانی و … می‌توانند صدمات زیادی را به معامله وارد کنند.
2. با تعیین سود و ضرر، معامله‌گر کمتر دچار احساسات و طمع شده و در نتیجه تصمیم‌های بهتری را اخذ می‌کند. در غیر اینصورت امکان دارد معامله‌گر با دیدن تغییرات قیمتی، تصمیمات عجولانه‌ای گرفته و ضرر مالی زیادی را متحمل شود.
3. تعیین نکردن حد ضرر گاهی باعث می‌شود دارایی شما مدت زیادی در ضرر مانده و در نتیجه نتوانید از پول خود برای کسب سود استفاده کنید.
4. مهمترین عیب تعیین حد سود و حد ضرر این است که گاهی بازار به صورت ناگهانی نوسان کرده و باعث فعال شدن حد سود/ضرر می‌شود. یعنی قیمت یک لحظه بالا رفته و دوباره به همان نقطه قبل از نوسان برمی‌گردد. به این حالت فیک بریک‌اوت (Fake Breakout) گفته می‌شود. در این مواقع نحوه قرار دادن حد سود و ضرر نقشی نداشته و در هر حالت، نوسان قیمت حد سود/ضرر را فعال کند.

در حالت کلی می‌توان گفت تعیین حد سود و حد ضرر فواید بسیار زیادی برای معامله‌گر دارد. تنها زمانی برای یک معامله حد ضرر مشخص نکنید که مطمئن هستید هرگز ناچار به فروش دارایی خود نخواهید شد.

گام‌های ساده برای تعیین حد سود و حد ضرر

1. تعیین استراتژی معاملاتی: قبل از انجام هر کاری، باید پلن و برنامه معاملاتی خود را مشخص کنید. چرا که باید با توجه به نوع استراتژی، میزان حد سود و ضرر را تعیین نمایید.
2. تست استراتژی: آزمودن استراتژی بر اساس داده‌های تاریخی قیمت، باعث می‌شود عملکرد استراتژی خود را به دست آورید. بهتر است این سنجش را در تایم فریم‌های مختلف محک زده و از میان آن‌ها، بهترین حالت را انتخاب کنید.
3. بهبود استراتژی: اگر استراتژی شما سودآور نبود، باید تغییرات لازم را در آن اعمال نمایید. حتی اگر استراتژی مناسب بود، ایده‌های جدید را تست کنید. چرا که امکان دارد سیستم جدید و سودآوری به ذهنتان برسد. از تست استراتژی‌های جدید و خلاقیت نترسید، بعضی اوقات عجیب‌ترین ایده‌، سودآورترین است.
4. محک زدن استراتژی با حساب آزمایشی: برای مطمئن شدن از عملکرد صحیح استراتژی، می‌توانید یک حساب آزمایشی فارکس باز کرده و در آن معامله کنید. از آنجایی که در حساب آزمایشی پولی را از دست نمی‌دهید، امکان تست استراتژی‌های مختلف وجود دارد.

در انجام کارهای بالا فرقی بین معامله‌گر مبتدی و حرفه‌ای وجود ندارد. البته افراد مبتدی باید دقت بیشتری به خرج داده و استراتژی‌های مختلف را یاد بگیرند.

جمع‌بندی

قیمت‌ها در بازارهای مالی به خصوص فارکس و ارز دیجیتال همواره در حال نوسان است. به طوری که حتی امکان دارد در یک روز نوسان‌های بالای 10-20 درصد را تجربه کند. اگر حد سود و حد ضرر برای معاملات خود مشخص نکنید، تحت تاثیر جو بازار قرار گرفته و ضرر مالی زیادی را تجربه خواهید کرد. پس فارغ از نوع استراتژی مورد استفاده، تعیین حد سود/ضرر را در اولویت قرار دهید.

سوالات متداول

حد ضرر چیست و چند نوع دارد؟

حد ضرر برای جلوگیری از زیان بیشتر در زمان‌هایی است که قیمت‌ها بر خلاف پیش‌بینی ما حرکت می‌کند. حد ضرر 4 نوع دارد: حد ضرر ثابت، متحرک، بر اساس زمانبندی و بر اساس نقاط مهم نمودار.

حد سود چیست؟

حد سود زمان مناسب خروج از معامله را مشخص می‌کند.

آیا تعیین حد ضرر و حد سود ضروری است؟

تعیین این دو مورد و پایبندی به آن‌ها می‌تواند شما را از ضررهای مالی در امان نگه دارد.