گاز طبیعی یکی از منبع اصلی انرژی است که برای گرمایش، سرمایش و تولید برق مورد استفاده قرار میگیرد. همچنین، این منبع انرژی، پیشران بخش تولید و یک عنصر کلیدی در محصولات صنعتی از جمله کودها و داروها است. امروزه، معامله گاز طبیعی در بازار سهام از مهم ترین معاملات جهان به شمار می رود. در این مقاله، درباره معامله گاز طبیعی، تاریخچه آن بعنوان یک دارایی قابل معامله و عوامل موثر بر قیمت گاز طبیعی بحث خواهد شد.
گاز طبیعی چیست و چه کاربردی دارد؟
گاز طبیعی، مانند زغالسنگ و نفت خام، سوخت فسیلی بحساب میآید که طی میلیونها سال از بقایای گیاهان و جانوران پوسیده که در اعماق سطح زمین فشرده شده و در معرض گرما و فشار قرار گرفتهاند، به وجود آمده است. گاز طبیعی اولین بار بعنوان یک منبع انرژی در قرن هجدهم در بریتانیا شناخته شد اما در قرن بیستم، زمانی که ساخت خطوط لوله بازارهای جدیدی را در سراسر جهان گشوده بود، رونق فراوانی یافت.
تاریخچه گاز طبیعی
تاریخچه گاز طبیعی به چین باستان بازمیگردد، زمانی که در حدود 500 سال قبل از میلاد، اولین خطوط لوله نفت خام از شاخههای بامبو برای انتقال کالا ساخته میشد. دو هزار بعد و پس از تجاریسازی، راه برای گاز طبیعی برای روشنکردن خانهها و چراغهای خیابان در بریتانیا در قرن هجدهم هموار گردید. در سال 1816، ایالات متحده برای اولین بار به گاز طبیعی دست یافت و در سال 1885 با اختراع مشعل بونزن با شعله قابل تنظیم، امکانات جدیدی برای پخت و پز و گرم کردن فراهم گردید.
تا سال 2009، 8 درصد از کل 850000 کیلومتر مکعب ذخایر تخمینی قابل استخراج گاز طبیعی مورد استفاده قرار گرفتهاست. از لحاظ تاریخی، گاز طبیعی بعنوان یک کالای قابل معامله، شاهد نوسانات قیمتی مختلفی بوده است. برای مثال، در سال 2010، با عرضه بیش از حد، افزایش ذخیرهسازی و تغییر الگوهای تقاضا، قیمت گاز طبیعی به کمتر از 4 دلار (بر اساس هر واحد حرارتی متریک میلیون بریتانیا یا MMBtu) کاهش یافت.
نمودار زیر برخی از حرکات بزرگ قیمت را از آغاز قرن اخیر بهمراه دلایل آن نشان میدهد.
قیمت گاز طبیعی (از سال 2000 تا 2019)
بزرگترین تولیدکنندگان گاز طبیعی چه کسانی هستند؟
10 تولیدکننده برتر گاز طبیعی تقریباً 80 درصد از ذخایر این سوخت فسیلی را در اختیار دارند. بر اساس داده های سال 2018، این کشورها به همراه میانگین خروجی سالانه آنها (برحسب میلیارد متر مکعب) عبارتند از:
- ایالات متحده –2
- روسیه –6
- ایران –8
- قطر – 164
- کانادا –9
- چین –4
- اتحادیه اروپا –2
- نروژ –2
- عربستان سعودی –3
- اندونزی –9
همچنین، بزرگترین بازیگران بازار گاز طبیعی تا سال 2019، شرکتهای گازپروم، رویال داچ شل، اکسون موبیل، پتروچاینا و بی پی هستند.
چه چیزی بر قیمت گاز طبیعی تأثیر میگذارد؟
عمدهترین عاملی که بر قیمت گاز طبیعی تأثیر میگذارد، عرضه و تقاضا است و این به نوبه خود توسط عناصری مانند حجم تولید، سطح ذخیرهسازی، رشد اقتصادی، سوختهای جایگزین و آب و هوا تعیین میشود.
حجم تولید
هرگونه اختلال در تولید مانند حفاری در شرایط نامطلوب آب و هوایی میتواند باعث کاهش عرضه و افزایش قیمت گاز طبیعی شود.
سطوح ذخیره سازی
انبارهای گاز طبیعی به جلوگیری از کمبود در زمان افزایش تقاضای و ذخیره تولید مازاد کمک میکنند. اگر میزان ذخایر گازی کاهش یابد، قیمت این کالا معمولاً افزایش مییابد.
رشد اقتصادی
در اقتصادهای در حال توسعه، بخشهای تجاری و صنعتی تمایل به مصرف انرژی بیشتری دارند که منجر به افزایش تقاضا و به دنبال آن افزایش قیمت گاز طبیعی میشود.
سوخت های رقابتی
رقابت سایر منابع انرژی، مانند زغال سنگ یا انرژی خورشیدی، می تواند قیمت گاز طبیعی را کاهش دهد.
آب و هوا
شرایط آب و هوایی علاوه بر تأثیر بر سطح تولید، میتواند تقاضا برای گاز طبیعی را نیز به دلیل افزایش مصرف گاز در سرما و گرمای شدید افزایش دهد.
معامله گاز طبیعی
گاز طبیعی را میتوان به طرق مختلف از معاملات آتی گاز طبیعی و اختیار معامله در بازار کالاها گرفته تا صندوقهای قابل معامله در بورس (ETF) معامله کرد. همچنین، در صورت مجاز، معاملات CFD نیز میتوانند برای پیشبینی افزایش یا کاهش قیمت گاز طبیعی استفاده شوند.
دلایل معامله گاز طبیعی
گاز طبیعی به دلایل متعددی مانند افزایش تقاضا برای سوختهای فسیلی پاکتر و پتانسیل آن برای نوسانات و نقدشونگی مناسب، کالایی محبوب برای معامله است.
پتانسیل رشد
غولهای بخش انرژی مانند توتال SA و اکسون موبیل منابع قابل توجهی را صرف کمک به گسترش استفاده و در دسترس بودن گاز طبیعی کردهاند که نشانهای از اعتقاد آنها به آینده گاز طبیعی میباشد.
تقاضای سوخت فسیلی پاک
گاز طبیعی نسبت به سوختهای فسیلی دیگر مانند زغالسنگ و نفت خام، پاکتر است و گاز کربن کمتری را تولید میکند. بههمین دلیل، گاز طبیعی به یک انتخاب محبوب در عصر محیطزیست تبدیل شده است.
توسعه فناوری
توسعه فناوری برای تولید انبوه گاز طبیعی فشرده (CNG) که میتواند بدون نیاز به خطوط لوله منتقل شود، میتواند بازارهای جدیدی را متحول نماید.
نوسانات بالقوه
در حالی که قیمت این کالا از حدود سال 2010 راکد بوده است، داراییهای انرژی عموما در دورههای مختلف دارای نوسانات شدید میباشند که معاملهگران باهوش میتوانند بر روی آن سرمایهگذاری نمایند و از نوسانات سود ببرند. برای مثال در سال ۲۰۲۱ با حمله روسیه به اوکراین، قیمت گاز طبیعی افزایش بسیار شدیدی داشت اما با گذشت زمان و کاهش بحران گاز در اروپا، قیمت گاز کاهش پیدا کرد.
نقدینگی
با توجه به اینکه گاز طبیعی یک دارایی محبوب برای تجارت است، معمولاً حجم زیادی از خریداران و فروشندگان در این بازار فعال خواهند بود. این نقدینگی امکان ورود و خروج معاملهگران در موقعیتهای مختلف قیمتی را افزایش میدهد.
گاز طبیعی: معامله با الگوهای فصلی
گاز طبیعی یک کالای بسیار محبوب به ویژه در میان معاملهگران کوتاهمدت است. با توجه اسپرد معقول و نقدینگی بالا، معاملهگران قادر خواهند بود تا به سادگی به معامله وارد شوند و یا از آن خارج گردند. همچنین، گاز طبیعی برای معاملهگران بلندمدت نیز جذاب میباشد زیرا بعنوان یک دارایی کلان برای معامله در بازههای زمانی طولانیمدت شناخته میشود. علاوه بر این، حساس بودن قیمت گاز طبیعی به نوسانات بازار سبب میگردد تا جهشهای بزرگی در منحنی قیمت این دارایی دیده شود. فصول سال یکی از فاکتورهای موثر در قیمت گاز طبیعی میباشد که معاملهگران میتوانند از طریق آن جهت کسب سود در بازار استفاده نمایند.
گاز طبیعی اغلب برای گرمایش، تولید برق و فرآیندهای صنعتی استفاده میشود. این استفاده از گاز طبیعی در بخشهای مختلف (در ایالات متحده) سبب جذابیت این کالا شدهاست زیرا در اغلب مواقع، دو پیک فصلی مصرف گاز در سال وجود دارد.
الگوهای فصلی مصرف
ماههای زمستان (مصرف): افزایش مصرف گاز طبیعی به دلیل استفاده بیشتر خانوارها و مشاغل از گاز طبیعی برای گرمایش.
ماههای تابستان (مصرف): افزایش مصرف به دلیل افزایش تقاضای برق.
نمودار زیر افزایش مصرف تابستانی را با دایرههای قرمز نشان میدهد در حالی که افزایش مصرف زمستانی با منحنیهای آبی رنگ نمایش داده شدهاند که مربوط به ماه ژانویه هر سال میباشد.
حرکات فصلی قیمت
ماههای زمستان (افزایش متوسط قیمت): پیک اصلی مصرف معمولاً در ماههای زمستان مشاهده میشود، زیرا خانوارها و مشاغل عمدتاً از گاز برای گرم کردن استفاده میکنند و به همین دلیل، مقدار قابل توجهی از ذخایر گاز که در تابستان ذخیره شدهاند کاهش پیدا میکند.
ماههای تابستان (افزایش متوسط قیمت): پیک کوچکتر در تابستان اتفاق میافتد زیرا تقاضای برق به دلیل استفاده از تجهیزات سرمایشی در بالاترین حد خود قرار میگیرد.
نمودار زیر حرکات قیمت در زمستان (هم حرکات صعودی و هم نزولی شدید) را در سالهای اخیر نشان میدهد:
بنابراین، معاملهگرانی که به دنبال معامله نوسانات زمستانی هستند، ممکن است قبل از معامله در جهت روند، به دنبال پولبک قیمتی یا دوره تثبیت در سردترین دوره سال باشند. در اواسط زمستان عموما افزایش قیمتها مشاهده میشود که کاهش ارقام ذخیرهسازی به کمتر از حد متوسط میتواند آن را تشدید نماید.
این رویکرد خرید در سردترین دوره سال، در شکل زیر نشان داده شده است:
معامله گاز طبیعی: ارقام ذخیرهسازی (تقاضا در مقابل عرضه)
اصل کلی تقاضا و عرضه در معامله گاز طبیعی همواره برقرار است. دادههای ذخیرهسازی مورد نیاز، بصورت هفتگی از طریق وبسایت اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده اعلام میشود که در دسترس عموم میباشد. این گزارش تغییرات ذخیرهسازی تفکیکشده را در هر منطقه به طور میانگین هفتگی، سالانه و 5 ساله نشان میدهد.
جدول: ارقام ذخیرهسازی گاز طبیعی هفتگی EIA ایالات متحده
چگونه ارقام ذخیرهسازی گاز طبیعی میتوانند بر قیمت تأثیر بگذارند؟
کاهش شدید ارقام ذخیرهسازی یا ذخیره سازی کمتر از حد متوسط برای دورههای طولانی ممکن است اطلاعاتی در مورد قیمت گاز طبیعی در آینده ارائه دهد. نمودار زیر قیمت گاز طبیعی (خط نقطهدار سیاه) را با تغییر ذخایر گاز طبیعی ایالات متحده (خط آبی) طی دوره 5 ساله از سپتامبر 2015 تا سپتامبر 2020 را نشان میدهد.
مشاهده این بازار در چنین بازه زمانی طولانی، شناسایی هرگونه روند یا الگویی که لزوماً در یک بازه زمانی کوچکتر ظاهر نمیشود را ممکن میسازد. این تکنیک تجزیه و تحلیل، تحلیل در تایمفریمهای مختلف نامیده میشود و یک روش نسبتاً محبوب برای درک هر بازاری میباشد.
همانطور که در نمودار زیر مشاهده میشود، در ماههای زمستان و با کاهش میزان ذخایر گاز، بازار چندین نوسان قیمتی شدید (به رنگ قرمز) را تجربه کرده است. کاهش ذخیرهسازی در نتیجه افزایش تقاضا برای گاز طبیعی بمنظور گرمایش و سایر موارد اتفاق میافتد. از آنجا که گاز طبیعی ذخیره شده بعنوان پاسخ به افزایش تقاضای گاز در ماه های سردتر شناخته میشود، قیمت گاز طبیعی افزایش مییابد. تعدیل قیمت یک مکانیسم طبیعی است که برای بازگرداندن تقاضا و عرضه به تعادل لازم است. با کاهش هوای سرد، تقاضا برای گاز کاهش مییابد و ارقام ذخیرهسازی مجدداً شروع به افزایش خواهند کرد.
ذخیره سازی گاز طبیعی در مقابل قیمت گاز طبیعی
ارقام ذخیرهسازی گاز طبیعی تمایل دارند الگوهای فصلی را دنبال نمایند زیرا آب و هوای نامطلوب یکی از عواملی است که بر ذخیرهسازی گاز طبیعی تأثیر میگذارد. از این رو، معاملهگران میتوانند روند منتهی به ماههای زمستان را در نظر بگیرند و از هر تعداد ابزار تحلیل تکنیکال برای انتخاب زمان ورود به بازار (زمانی که ارقام ذخیرهسازی کاهش مییابد و قیمتها بالاتر می رود) استفاده کنند. تا این بخش، تنها معاملات خرید در نظر گرفته شدهاند زیرا نوسان قیمت در روندهای صعودی نسبت روندهای نزولی (یا زمانی که ارقام ذخیره افزایش مییابند) بیشتر است. با این حال، هنوز فرصتهایی برای فروش گاز طبیعی در دورههایی که تقاضا کاهش مییابد و ذخایر شروع به پر شدن میکنند، وجود دارد.
معامله گاز طبیعی: وضعیت اقتصاد و اختلالات عرضه
استفاده از چرخه اقتصادی بعنوان یک فیلتر تشخیص روند
وضعیت اقتصاد به دلیل ارتباط زیاد گاز با فرآیندهای صنعتی بر قیمت گاز طبیعی تأثیر دارد. وقتی اقتصاد در حال رشد است، زیرساختهای بیشتری ساخته میشوند و ماشینآلات بیشتری برای حمایت از آن مورد نیاز است. علاوه بر این، صنعت تولید نیز تمایل دارد تا از گاز طبیعی برای تولید طیف وسیعی از مواد شیمیایی مانند آمونیاک، متانول، بوتان، اتان و پروپان استفاده کند.
به طور کلی، توسعه اقتصادی منجر به افزایش تقاضا برای گاز طبیعی میشود که قیمت گاز طبیعی را افزایش میدهد. این مورد در شکل زیر مشاهده میشود که در آن شاخص S&P500 بعنوان سلامت اقتصادی (به رنگ قرمز) با قیمت گاز طبیعی (به رنگ آبی) به روشی مشابه نوسان میکند اما نوسان قیمت گاز طبیعی شدیدتر میباشد.
بنابراین، معاملهگرانی که در روند معامله میکنند باید تغییرات چرخه اقتصادی را نیز در معاملات خود وارد نمایند تا بتوانند پوزیشن خرید در زمان رشد اقتصادی و معاملات فروش در زمان رکود اقتصادی را شناسایی کنند.
قیمت گاز طبیعی در راستای اقتصاد حرکت میکند
اختلالات زنجیره تامین
در ادامه تجزیه و تحلیل و در همان بازه زمانی نشان داده شده در بالا، اتفاقاً 3 جهش اصلی بدلیل عوامل خارجی یا شرایط آب و هوایی نامطلوب مشاهده میشود. دمای بسیار سرد و شرایط آب و هوایی نامطلوب مانند طوفان میتواند باعث اختلالات قابل توجهی در عرضه شود، مخصوصا اگر شرایط منجر به آسیب به زیرساخت ها یا تاخیر در انتقال گاز طبیعی شود. این دقیقاً همان چیزی است که در سالهای 2005 و 2008 رخ داد. برخی از این موارد در ادامه بررسی خواهند شد.
آب و هوای شدید بهمراه افزایش گاز طبیعی
2000/2001: اولین جهش بزرگ ناشی از افزایش تقاضا پس از سالها کاهش تولید بود. افزایش تقاضا به دلیل کاهش بی از حد دما در آن زمان اتفاق افتاد که با کمبود میزان ذخیرهسازی گاز به دلیل تقاضای کم در یک بازه زمانی طولانیمدت همراه گردید و یک شوک قیمتی بزرگ به بازار وارد شد.
2005: جهش بعدی به دلیل طوفان کاترینا در خلیج مکزیک رخ داد. خلیج مکزیک برای بازار گاز طبیعی بسیار حیاتی بحساب میآید زیرا 51 درصد از کل ظرفیت کارخانه فرآوری گاز طبیعی ایالات متحده را در خود جای داده است. در نتیجه طوفان، ذخایر خلیج مکزیک به طور قابل توجهی تحت تاثیر قرار گرفت و باعث افزایش شدید قیمت شد.
2008: در این سال، طوفانهای گوستاو و آیک باعث تعطیلی تولید در خلیج مکزیک و لوئیزیانا شدند که سبب افزایش قیمت گاز طبیعی در تابستان و کاهش آن در زمستان گردید (برعکس آنچه انتظار می رفت).
نتیجه: معاملهگران همواره باید توجه ویژهای به ارقام ذخیرهسازی و احتمال وقوع آب و هوای نامطلوب در مناطقی که مستقیماً بر زنجیره تأمین گاز طبیعی تأثیر میگذارد، داشته باشند زیرا این موارد فرصتهای بسیار مناسبی را برای آنها فراهم خواهد کرد تا بتوانند از افزایش قیمت گاز طبیعی کسب سود نمایند.